Sinematografi (SG diyelim vakit kaybı olmasın)
SG kısaca, senaryonun, yönetmenin vermek istediği duygu ve anlamı görsel olarak ortaya koyabilme ve gerekli teknikleri, koşulları sağlayabilme, aynı duyguları ve anlamı izleyiciye minimum sapmayla aktarabilme konusudur. Kameranın ince teknik özelliklerinden tutun da sahnenin, setin, ışığın kurulmasına ve maddiyatın da ötesi maneviyata, duyguların aktarımına kadar çok geniş bir çalışma alanını kapsar. Bir filmi, animasyonu iyi veya kötü yapan en önemli unsurlardan ilk bire girer.
Yazıyı akademik bir makaleye çevirmeden ilgili en önemli iki unsuru ve detaylarını ele alarak başlayalım. Kamera ve Işık. Vaktimiz ve yerimiz kalırsa set/sahne tasarımına da değinebiliriz. Bunun dışında transition (geçiş) ve montaj unsurlarını SB ile SG nin kesiştiği noktada açıklamaya çalışacağız.
Kamera
Teknik özelliklerini bir kenara bırakarak kameranın kullanım şekillerine göz atalım. Bu duruma göre kamerayı anlatımı sürükleyen en temel üç alt başlık altında incelememiz gerekir. Ölçek (Length), açı-yerleşim (Angle-Placement) ve hareket (Movement).
Ölçek
Kamerada ölçeklendirme, framing (kadrajlama) genişten dara doğru ilerler. Genişte ortam, mekan, atmosfer ön plandadır. Dara yaklaştıkça ortamın etkisi gittikçe azalır, konuya, subjeye odaklanmaya başlarız, bir noktada ortam iyice soyutlaşır ve nihayetinde sadece subjedeki duygular, etkiler gösterilir.
Establishing Shot : Kurulum çekimi esasen belirli Focal Length durumlarına bağlı olan teknik bir çekim tipi değildir. Meselenin nerede nasıl bir ortamda geçtiğini gösteren bir çekim tipidir. Bu, duruma göre çok geniş bir skyline, panorama, havadan bir köy de olabilir, bir restoran da bir su damlası da.
Blade Runner 2049
Extreme Long Shot (ELS) : İçinde bulunduğu ortama göre subjenin ölçeğini yada küçüklüğünü gösterir. Subjeyi uzak, yabancı, ortam tarafından ezilmiş olarak göstermek için kullanıldığı gibi subjenin amacı, istikameti, karşılaşacağı zorluklar, gariplikler, güzellikler hakkında da fikir verir.
Stankey Kubrick'in The Shining filminin açılış sahnesi güzel bir örnektir :
The Shining
The Revenant
The Lord of the Rings
Long Shot (Wide Shot) : Subjeyi baştan aşağı gösterir, kadrajı tamamen kaplamaz, hala çevre dominanttır fakat subjenin karakteristik özelliklerine duygularına, amacına, istikametine dair daha fazla bilgi vericidir. Subje çevre ilişkisi daha belirgindir. Establishing veya Master Shot olarak da sık sık kullanılır :
Days of Heaven
Road to Perdition
Full Shot : Subjenin sahneyi tepeden tırnağa doldurduğu fakat sahneyle bağın hala kopmadığı çekimdir. Subjenin görünümündeki detayları yakalamaya yeterli yakınlıktadır. Karakterin duygusal durumundan ziyade aksiyon, hareket, bir olayı yakalamak için kullanıldığı gibi, ortak özellikler, amaçlar veya zıtlıkları ifade etmek için de kullanılır :
Medium Long Shot - ( Cowboy-American-3/4) : Bu çekim karakterin diz hizasından yukarısını kadrajlar. Genelde aksiyon ve karakter oluşturmada kullanılır. Kovboy, Amerikan çekimi olarak da adlandırılması Western filmlerinde karakterleri belindeki ya da elindeki silahla gösterebilecek en yakın plan olmasından dolayıdır.
The Dark Knight - Alt açıyla birleşince sağlam bir villain portresi çıkabilir.
The Good, the Bad and the Ugly
The Matrix - Aksiyon ve düzgün açıyla birleşince sağlam bir superhero da elde edebiliriz.
Medium Shot : MLS'ye benzemekle birlikte karakteri bel hizasından itibaren gösterir. Hala bir çevre vardır fakat karakter-ler ve özellikleri dominant olmaya başlar. Duygu duyumu ve karakteristik özellikler daha belirgindir. Filmlerde en çok kullanılan çekim tipidir.
Medium Close Up (MCU) : MCU göğüs hizasının hafifçe üstünden başlar. Yüze doğru önyargılıdır fakat hala subjeye mesafesini korur. Yüzyüze diyaloglarda sıkça kullanılır ve karakterlerin mesafelerini muhafaza eder. Yüz göz olunmama hissi verilir :
The Big Lebowski. Dude!...
Sohbet etmeye çalışarak Dude'ün canını sıkan yabancı rednek...
Close Up : İşlerin kişiselleşmeye başladığı ve çevrenin silinmeye yaklaştığı çekim. Subjenin ki bu bir insansa yüzüne odaklanıp duygu ve reaksiyonlarını gözlemleyebileceğimiz çekimdir. Doğası gereği MCU gibi mesafeli değil daha samimidir. Karakterin diğer çekimlerde fark edemeyeceğimiz, gözlerindeki duygusal ipuçlarını (gözyaşı, kan çanağı, çapak...) belirginleştirir.
The Shining
Blade Runner
Choker: CU'nun daha dar bir varyasyonudur. Genelde subjenin ağzının altıyla kaşlarının biraz üstünü, alnının yarısını kadrajlar. CU etkilerinin biraz daha mübalağa edilmiş halidir. Close Up ile Extreme Close Up arasında gezinir. Ortam artık yokluk bulanıklığındadır. Subjenin bile kadrajda gerekli görülmeyen kısımları dikkat dağıtmaması için bulanıklaşır. Hassas bir kadrajdır mantıklı kullanılması gerekir.
The Silence of the Lambs - Hannibal Lecter. Saygılar abim.
Requiem for a Dream. İzleyin, izlettirin...
Extreme Close Up : Finito. Subjenin girebileceğimiz en yakın halidir. Kadrajı tamamen doldurur. Çevre yoktur. Görünen her şey subjedir. Gözler, ağız, silah, tetik, yazı yazan adamın elindeki kalem... Duygusal yükü maksimize eder, olayların sonuçlarındaki detayları hassas bir şekilde verir.
X-Men First Class - Magneto.
Kill Bill - Wrath of the Bride ! Paralel evren bile Bill'i kiddo'dan kurtaramaz...
Black Swan - Nina'nın dönüşümü...
Açı - Yerleşim
Temel olarak yukarıda listelediğimiz çekimlerde kameraya açı ve konumlandırma verilmesiyle farklı ve abartılı hissiyatlar, karakteristik özellikler gösterilmesidir.
High Angle : Kameranın aşağıya bakması durumudur. Yukarıdaki ölçeklere bağlı olarak farklı amaçlar için kullanılsa da genelde subjenin zayıf, savunmasız, ezilmiş, mazlum veya korkmuş gösterilmesini sağlar. Establishing Shot'larda ortamı daha detaylı göstermek için ya da Extreme Long Shot'da ortamın subje üzerindeki ezici hissini mübalağa etmek için kullanılabilir.
Öri Potır ve Zalım Yılan
Avengers'da olsan ümüğünü sıkabilecek şeyler hep vardır. Superman gibi ! Viva DC...
Low Angle : High Angle'ın tam tersi, kameranın aşağıdan yukarıya bakmasıdır. Bu, subjenin, büyük, cesur, önemli, güçlü, kibirli, kahramanvari ya da tehlikeli, korkutucu görünmesini sağlar. High Angle ile bütünleyici, ardışık olarak montajlanır.
The Dark Knight
Batman v Superman - Dawn of Justice
The Dark Knight - Joker. Buralar karışacak vaziyet alın...
Dutch Angle/Tilt : Kameraya kendi yatış ekseninde açı verilmesidir. Karakterin içinde bulunduğu huzursuzluk, yer, yön, zaman kavramının kaybedilmesi gibi çeşitli psikolojik olumsuzlukları gösterir. Ortam çekimlerinde anomali hissiyatı vererek izleyicinin perspektif algısını eğer.
Mission Impossible
Snatch
Inception
Over-the-Shoulder Shot (OTS) : OTS, omuz üstü çekim iki farklı subjeyi Medium-CloseUp aralığında bir subjenin omuz civarından çerçeveleyen çekimdir. Diyalog veya çatışmalarda sık kullanılır ve iki karakter arasındaki bağı ve interaktif reaksiyonları gösterir. Kamera açılarıyla kombine ederek farklı özellikler ve duygular da yansıtılır. Omzun ve sırtın dikkat dağıtacak kadar kadraja sokulmamasına özen gösterilmelidir. Hatta omuz hiç gösterilmeyebilir de. Belgesel röportajlarında örnekleri sık sık görülebilir.
The Dark Knight
Westworld
The Prisoner
Fight Club
Bird's-Eye Shot (Top Shot): Kameranın sahne ve objeyi direkt tepeden görmesidir. İzleyiciye subjenin hareketini, yönünü, çevreyle özel ilişkisini ve karakterin farkında olmadığı çevresel faktörleri, potansiyel tehlikeleri, sürprizleri, yalnızlığı, ferahlığı veya klostrofobiyi göstermek için kullanılabilir.
Zodiac
Kill Bill
Eternal Sunshine of Spotless Mind
Point of View Shot (POV) : Sahneyi belirli bir karakterin gözünden gördüğümüz çekimlerdir. Yaygın kullanım örnekleri, uyanma, bilinç kaybı, açılması, bir cihaz üzerinden görüntüleme (dürbün, gece görüşü, periskop, teleskop).
Inglorious Basterds
Reservoir Dogs
The Amazing Spiderman
.........
Sonraki yazımızda kamera hareketlerinden bahsedeceğiz.
Comments